Η θέση της γυναίκας στον παραδοσιακό χορό

Η θέση της γυναίκας στον παραδοσιακό χορό

Ο παραδοσιακός χορός απασχόλησε και απασχολεί ακόµα και σήµερα καλλιτέχνες, ερευνητές και παιδαγωγούς, οι οποίοι µε βάση τα στοιχεία που προκύπτουν από τις έρευνές τους έδωσαν συγγενικούς ορισµούς για τον όρο «παραδοσιακός χορός». Παραδοσιακός είναι ο χορός µε συγκεκριµένη µορφή που έχει υιοθετήσει τοπικά στοιχεία διαφόρων περιοχών ή η συνέχιση κινήσεων όπως εκτελούνταν στους προ-ευρωπαϊκούς χρόνους ή ακόµη χοροί που χορεύονταν από τους προγόνους µας για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Με όποια λόγια όµως και να δοθεί ο ορισµός του παραδοσιακού χορού, είναι σίγουρο πως αντιπροσωπεύει ουσιαστικά τη σύσταση της κοινωνίας. Η σηµασία του είναι τεράστια στη ζωή του Έλληνα, γιατί περιλαµβάνει από τη µία µεριά την καλλιτεχνική και χορευτική δηµιουργία καθώς και την ψυχαγωγία του και από την άλλη µεριά τη µάθηση και τη διαπαιδαγώγηση µέσα από τη δύνη των ρυθµικών κινήσεων. Ακόµα δίνει τη δυνατότητα στα µέλη της κοινωνίας να εµβαθύνουν στις σχέσεις τους. Παλιότερα όµως ο χορός δεν ήταν µόνο προσωπική ευχαρίστηση, αλλά ένα κοινωνικό γεγονός, ένα είδος µύησης, που σε συνδυασµό µε τη µουσική αποτελούσε απαραίτητο στοιχείο κάθε γιορτής ανεξάρτητα από το χαρακτήρα της(εθνικό, κοινωνικό κ.α). Για να αναπτύξει κάποιος χορευτική δραστηριότητα, στα πλαίσια της κοινότητας του, έπρεπε να πειθαρχήσει και να αποδεχτεί συγκεκριµένους κανόνες. Η επιτυχηµένη παρουσία των νεαρών ατόµων στο χορό τα καταξίωνε ως ώριµα µέλη της κοινωνίας. Η ηλικία, το φύλο, η οικογενειακή κατάσταση αποτελούσαν παράγοντες που καθόριζαν τη συµµετοχή του χορευτή. Μάλιστα η σειρά των χορευτών στον κυκλικό χορό είναι σήµερα πλέον αντικείµενο ιδιαίτερης µελέτης. Η θέση όµως της γυναίκας ήταν υποβαθµισµένη σε σχέση µε αυτή του άντρα. Η γυναίκα δεν είχε τη δυνατότητα να αυτοσχεδιάζει, αλλά έδινε µεγαλύτερο βάρος στη χορευτική της έκφραση. Αντίθετα ο άντρας είχε µεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων. Επίσης, οι γυναίκες δεν µπορούσαν να πιαστούν µε οποιοδήποτε άντρα παρά µόνο µε πρόσωπα µε τα οποία συνδέονταν µε πρώτο βαθµό συγγένειας και µάλιστα τις περισσότερες φορές µεσολαβούσε µαντήλι µεταξύ των δύο χορευτών, ακόµη δεν επιτρέπονταν να χορεύουν, σε καφενεία και σε δρόµους σε αντίθεση µε τους άντρες. Επιπλέον, πρέπει να αναφερθεί πως ο γυναικείος πληθυσµός ήταν αυτός που κατά κανόνα χαρακτηριζόταν από την παραδοσιακή ενδυµασία, τη φορεσιά, δηλαδή ένα συνθετικό στοιχείο του κάθε είδους χορού. Παρ΄όλο που τα έθιµα στην σηµερινή εποχή δεν τηρούνται απόλυτα σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας , πολλές από αυτές όµως διατηρούν σε µεγάλο ποσοστό τα έθιµα και τους χορούς χωρίς να έχουν υποστεί ιδιαίτερες αλλαγές. Σήµερα η γυναίκα έχει απαλλαχτεί από τις µιζέριες και τις κριτικές που είχε να αντιµετωπίσει τα παλαιότερα χρόνια. Ας πάρουµε τώρα παραδείγµατα από διάφορες περιοχές της Ελλάδας. Στα Υστερνία της Τήνου οι γυναίκες συµµετείχαν µόνο σε όσους χορούς τους γινόταν επιτρεπτό. Χόρευαν σε µεικτούς χορούς, κατά σειρά ηλικίας ανάµεσα στους άντρες ή παρεµβαλλόταν ένα παιδί µε το οποίο υπήρχε συγγένεια. Οι νέες κοπέλες χόρευαν πάντα στο τέλος του κύκλου, ενώ οι παντρεµένες και οι µητέρες πιασµένες στα δεξιά µε το σύζυγό τους. Ο µόνος χορός που απευθυνόταν στους άντρες ήταν ο «Καρσιλαµάς». Στην Αρκαδία οι γυναίκες χόρευαν σε γιορτές και στα πανηγύρια. Οι µεγαλύτερες σε ηλικία χόρευαν µπροστά. Οι νέες κοπέλες χόρευαν µε σκοπό την επίδειξη τους στους υποψήφιους γαµπρούς (οι χοροί αυτοί είχαν χαρακτηριστεί ως νυφοπάζαρα). Οι παντρεµένες και µητέρες χόρευαν περιορισµένα γιατί πάντα υπήρχε ο κίνδυνος να παρεξηγηθούν από τους υπόλοιπους κατοίκους της µικρής τους κοινωνίας. Στο Σκεπαστό Καλαβρύτων οι γυναίκες χόρευαν χωρίς περιορισµούς εκτός από το «Τσάµικο» που χορευόταν αποκλειστικά από τους άντρες. Ο «Καλαµατιανός» άνηκε στις γυναίκες. Παρόµοια ήταν τα πράγµατα και στη Νάξο όπου οι γυναικείοι πληθυσµοί χόρευαν πάντα εκτός από την «Τσαµπούνα»και τον «Βιτζηλιαδίστικο». Στη Λάρισα οι γυναίκες χόρευαν στις Απόκριες, του Αγίου Γεωργίου, στις 15 Αυγούστου σε πανηγύρια ,σε ανάµεικτη σειρά. Η µεγαλύτερη από τις γυναίκες έµπαινε στην αρχή. Η «Καρακούγκα» απευθυνόταν στις γυναίκες. Βεβαίως, άλλα τέτοια έθιµα έχουν διατηρηθεί και σε άλλες περιοχές όπως για παράδειγµα στην Λαµία, στην Όλυµπο της Καρπάθου και στην περιοχή της Βησσάνης όπου τα έθιµα τελούνται µε θέρµη και ενθουσιασµό τόσο από τους γεροντότερους, όσο και από τους νεότερους. Ας ελπίσουµε λοιπόν, πως οι νεότερες γενιές θα διατηρήσουν τα πατροπαράδοτα έθιµα και τις αξίες των Ελλήνων όσο πιο ανόθευτες µπορούν και θα διαιωνίσουν την παράδοσή µας. ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ Οι πληροφορίες για τα τοπικά έθιµα και συνήθειες προκύπτουν από ερωτηµατολόγιο των µαθητών Βιβλιογραφία: 1. Πελοπονησιακό Λαογραφικό ΄Ιδρυµα, Εθνογραφικά, τόµος 1, Ναύπλιο 1978. 2. Πελοπονησιακό Λαογραφικό ΄Ιδρυµα, Εθνογραφικά, τόµος 8, Σελ. 47 – 87, Ναύπλιο 1992. 3. Λευτέρη ∆ρανδάκη, ο Αυτοσχεδιασµός στον ελληνικό χορό, Αθήνα, 1993. 4. ΄Αλκης Ράπητης, Εγκυκλοπαίδεια του ελληνικού χορού, Θέατρο ελληνικών χορών, «∆όρα Στράτου», 1995. 5. ΄Αλκης Ράπτης, Ο κόσµος του ελληνικού χορού, Αθήνα 1985. 6. Παραδοσιακές φορεσιές Λύκειο Ελληνίδων, εκδόσεις Φερενίκη, φωτ. Εξωφύλλου, σελ. 260 Στερεά Ελλάδα Μεσόγεια Αττικής Καρβούνη Καλλιόπη Οι µαθητές/τριες της Γ2 τάξης ,  Η υπεύθυνη καθηγήτρια του προγράµµατος του 1ου Γυµνασίου Μελισσίων ,   Γκίνη Χριστίνα πηγή