ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ

πηγή

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΚΑΙ ΓΡΑΦΗ

Δευτέρα, 19 Νοέμβριος 2012 17:04

ΑΡΘΡΑ

της Ντόρις Λέσινγκ απόδοση: Belica-Antonia Kubareli Η Δύση: Ζούμε στην κοινωνία της κατάτμησης. Όσα είχαμε για σίγουρα πριν από μερικές δεκαετίες, αναιρούνται και μένουμε μετέωροι. Τώρα πια οι νέοι σπουδάζουν κάτι τόσο εξειδικευμένο, που αγνοούν παντελώς τον πραγματικό κόσμο, δε διαβάζουν τίποτα εκτός της ειδικότητάς τους, δεν αποκτούν σφαιρική γνώση, γίνονται πλάσματα του εργαστηρίου, δίχως συναίσθηση της ζωής, χωρίς πολιτική συνείδηση, χωρίς αναλυτική σκέψη. Είμαστε μπερδεμένοι και φοβισμένοι. Γίναμε είρωνες, κυνικοί. Σπανίως χρησιμοποιούμε κάποιες λέξεις και ιδέες, γιατί τις θεωρούμε ξεπερασμένες. Όμως διαθέτουμε έναν τεράστιο θησαυρό κουλτούρας απ’ τους αρχαίους Αιγύπτιους, τους Έλληνες, τους Ρωμαίους. Τα έργα τους υπάρχουν ακόμη και περιμένουν να τα ξανα-ανακαλύψουμε. Όποιοι έχουν την τύχη να τα πιάσουν στα χέρια τους μεταμορφώνονται. Ένας θησαυρός. Μπορείτε να διανοηθείτε την περίπτωση να μην υπήρχε; Πόσο φτωχοί και άδειοι θα ήμασταν. Έχουμε στην κατοχή μας μια τεράστια κληρονομιά γλωσσών, ποίησης, λογοτεχνίας, Ιστορίας, που δεν πρόκειται να εξαντληθεί ποτέ. Είναι εκεί πάντα. Μας περιμένει. Οι παραμυθάδες της αρχαιότητας μας δώρισαν ιστορίες που πάνε όλο και πιο πίσω στο παρελθόν, σε μια ανοιχτωσιά στo δάσος όπου γύρω από μια φωτιά χορεύουν και τραγουδούν σαμάνοι. Η δική μας κληρονομιά, οι δικές μας ιστορίες ξεκίνησαν με τη φωτιά της μαγείας, στον κόσμο των πνευμάτων. Και υπάρχει κάπου ακόμα και σήμερα. Ρωτήστε όποιον σύγχρονο παραμυθά θέλετε. Θα σας πει ότι υπάρχει πάντα μια στιγμή που τον άγγιξε η φωτιά, αυτό που λέμε «έμπνευση», και έτσι ήταν πάντα, απ’ την αρχή του ανθρώπινου είδους. Ο καθένας μας κρύβει μέσα του έναν παραμυθά. Ας πούμε ότι η Γη εξαφανίζεται από σεισμούς, πλημμύρες, καταστροφές, πολέμους. Ο παραμυθάς θα επιβιώσει γιατί είμαστε φτιαγμένοι απ’ τη φαντασία μας, το όνειρο μας κρατάει ζωντανούς, μας δημιουργεί, μας μορφοποιεί, είτε για καλό είτε για κακό. Και αν όλα καταστραφούν, θα ξαναγεννηθούμε απ’ τις ιστορίες μας. Οι πληγές μας θα κλείσουν με τις ιστορίες που θα εφεύρουμε. Ο παραμυθάς, ο δημιουργός ονείρων και μύθων γίνεται ο Φοίνικας του ανθρώπου κι εκπροσωπεί ό,τι καλύτερο και πιο δημιουργικό στη φύση μας. Παιδεία: Μέχρι πρόσφατα όλοι σέβονταν την παιδεία, την εκπαίδευση, την κουλτούρα. Τώρα πια η γνώση αντικαταστάθηκε απ’ την πληροφορία. Το ίντερνετ μάγεψε τις νέες γενιές αλλά και μεγαλύτερους, άλλαξε τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων και ελάχιστοι καταλαβαίνουν ότι αν φας μια ολόκληρη μέρα στα μπλογκ και τα κοινωνικά μέσα της δήθεν επαφής, έφαγες στην πραγματικότητα μια μέρα απ’ την πραγματική ζωή σου, που βέβαια δεν είναι μια οθόνη. Πόσοι απ’ αυτούς που κόλλησαν στο ίντερνετ σκέφτηκαν να πάνε σε μια βιβλιοθήκη, σε μια γκαλερί, σε μια ομιλία; Δωρεάν είναι και θα δεις και αληθινούς ανθρώπους. Παιδεία σημαίνει και πολιτικοποίηση, συμμετοχή στα κοινά όπως μπορεί ο καθένας μας, όχι για τα οφίτσια, αλλά γιατί οφείλουμε στον κόσμο. Φεμινισμός δεν είναι να πετάξεις το σουτιέν, αλλά να διεκδικείς ισότητα μέσα απ’ τη διαφορετικότητα, να εκπαιδεύσεις τα παιδιά σου να σέβονται το άλλο φύλο, τον άνθρωπο ανεξαρτήτως χρώματος, φήμης, χρημάτων. Ακτιβισμός για μένα είναι να στέλνω βιβλία και δασκάλους στην Αφρική, να πολεμάω για τους ομοφυλόφιλους, να κάνω όσα μπορώ. Η ηδονή της ιδέας: Υπάρχει κάποιο πρόβλημα ανάμεσα σε συγγραφείς και κριτικούς. Ο συγγραφέας ερωτεύεται μια ιδέα και παρασύρεται. Ο κριτικός κοιτάζει το τελειωμένο προϊόν κι αγνοεί το ποτάμι που έγινε κείμενο και που δεν έχει καμία σχέση με τα όσα σκεφτόταν ο συγγραφέας ενόσω τον έπαιρνε το ρεύμα. Αχ, να μπορούσαν όσοι δε γράφουν, να διανοηθούν την απόλυτη ηδονή της ιδέας που κυριεύει το συγγραφέα! Ψυχαναγκασμός και εξισορρόπηση: Είμαι παραμυθού. Υποφέρω όταν δε γράφω. Μάλλον η γραφή λειτουργεί ως εξισορροπητικός μηχανισμός – όμως αυτό ισχύει για όλους. Νομίζω ότι όλοι μας είμαστε πάντα ένα βήμα πριν από την παραφροσύνη και χρειαζόμαστε κάτι να μας ισορροπεί. Σίγουρα είμαι ψυχαναγκαστική. Πιστεύω ότι έχω κάποια σοβαρή νεύρωση. Δεν αστειεύομαι… Δε με υποχρεώνει κανείς να κάνω κάτι. Μπορώ να μείνω αδρανής. Να κάθομαι, να χαζεύω. Όμως ξαφνικά με πιάνει εκείνος ο εφιάλτης ότι ξοδεύω τη ζωή μου, ότι είμαι άχρηστη, ανάξια, ενώ στην πραγματικότητα έκανα χίλια πράγματα, χίλιες δουλειές. Όμως δεν έγραψα κι έτσι έχασα μια μέρα, άρα δεν αξίζω. Πώς να εξηγήσεις αυτή τη χαζομάρα; Πρέπει να γράψω. Αυτό είμαι εγώ. Αυτό ξέρω να κάνω. Ναι, έχω έναν εξαίσιο ψυχαναγκασμό, που ίσως μόνο οι συνάδελφοι μπορούν να κατανοήσουν. Αυτοβιογραφία και μνήμη: Καθώς γράφεις, ξεφυτρώνει μια έμμονη ιδέα. Η απορία της μνήμης. Γιατί θυμάσαι αυτό και όχι εκείνο; Γιατί θυμάσαι λεπτομερώς μια ολόκληρη βδομάδα, ένα μήνα, ένα χρόνο, και δε θυμάσαι μιαν άλλη βδομάδα, μήνα, χρόνο; Πώς ξέρεις ότι αυτά που θυμάσαι είναι πιο σημαντικά από όσα δε θυμάσαι; Συχνά ρωτούν τους συγγραφείς: Πώς γράφετε; Με υπολογιστή, με γραφομηχανή, ή με χαρτί και μολύβι; Σταματάτε να επιμεληθείτε, ή συνεχίζετε μέχρι το τέλος; Όμως η πραγματική ερώτηση που εγώ θα έκανα σ’ ένα συγγραφέα είναι διαφορετική: Βρήκες τη γωνιά σου, τον δικό σου μυστικό χώρο, κάτι σαν ιδιωτικό κενό όπου μπορείς να συνδεθείς με τον εαυτό σου, ν’ ακούσεις τι σου λέει για να βγάλεις λέξεις στο χαρτί, τις λέξεις των χαρακτήρων σου, τις ιδέες τους, να κάνεις την έμπνευσή σου κείμενο; Έχω μιλήσει γι’ αυτό τον εσωτερικό χώρο με άλλους συγγραφείς. Όλοι αυτό έχουμε ανάγκη. Κι όταν το βρούμε, πρέπει να το κρατήσουμε με νύχια και με δόντια. Η ιδιωτική ζωή του συγγραφέα: Υπάρχουν κάποια θέματα για τα οποία δε γράφω. Έχω βέβαια ημερολόγια. Τι θα γίνει όταν τα διαβάσουν οι άλλοι; Τίποτα. Δε νομίζω ότι οι αναγνώστες θα βρουν κάτι παραπάνω απ’ τα όσα έχω ήδη γράψει στα βιβλία μου. Γι’ αυτό πάντα εντυπωσιάζομαι απ’ τη μανία των ανθρώπων για τη ζωή των συγγραφέων. Για μένα έχουμε ήδη απογυμνωθεί και μας βλέπουν, μέσα απ’ τα βιβλία μας. Αναρωτιέμαι αν όντως έχει κάποια σημασία η ιδιωτική ζωή. Ακόμα κι όταν δημοσιοποιείς κάτι που κρατούσες μυστικό, ελάχιστοι το αντιλαμβάνονται, εκτός κι αν ανήκουν στην ίδια γενιά και είχαν τα ίδια βιώματα. Έτσι, κατά κάποιον τρόπο, έχουμε όλοι εξ ορισμού ιδιωτική ζωή, άγνωστη στους άλλους. Βουβές φωνές: Εννοώ τα βιβλία που δεν κυκλοφόρησαν στον Δυτικό κόσμο. Εννοώ χώρες που πεινάνε, με ανθρώπους που δεν έχουν πιάσει ποτέ ένα βιβλίο στα χέρια τους, γιατί θεωρείται είδος υπερπολυτελείας. Όμως έχουν τόσες ιστορίες να αφηγηθούν! Κι εμείς έχουμε τόσα να μάθουμε απ’ αυτούς τους λαούς. Ας το καταλάβουμε: Εμείς οι Δυτικοί ανήκουμε στους τυχερούς. Υπάρχει τόσο ταλέντο σε μέρη άγνωστα που πάει χαμένο. Γιατί προτού γράψεις, χρειάζεσαι χαρτί και μολύβι. Και υπάρχουν λαοί που δεν έχουν ούτε αυτά. Το 1984, για να αποδείξω πόσες δυσκολίες αντιμετωπίζουν οι καινούργιοι συγγραφείς, έστειλα με το ψευδώνυμο Jane Somers δύο μυθιστορήματά μου στον εκδότη μου. Τα απέρριψε και βγήκαν αργότερα σε άλλους εκδοτικούς. Δημοσιότητα: Στο Λονδίνο βραβεύεται ένας καινούργιος συγγραφέας. Οι κυνικοί ρωτάνε αν είναι όμορφος/η, αν είναι χαρισματικός. Κάνουμε πλάκα αλλά δεν είναι καθόλου αστείο. Το νέο λογοτεχνικό εύρημα απολαμβάνει δόξα και τιμές. Εμείς οι παλιότεροι, που τα ξέρουμε αυτά τα κόλπα, ξέρουμε ότι δεν έχει ιδέα για το τι πραγματικά του συμβαίνει. Προς το παρόν απολαμβάνει τα πανηγύρια και τις κολακείες. Όμως έπειτα από ένα χρόνο πολλοί θα ομολογήσουν ότι η επιτυχία, η δημοσιότητα, ίσως και το βραβείο ήταν ό,τι χειρότερο τους έτυχε. Μερικοί δεν ξανάγραψαν μετά την τεράστια πρώτη επιτυχία τους ή δεν έγραψαν αυτά που ήθελαν στ’ αλήθεια να γράψουν. Σε κάτι τέτοιες περιπτώσεις, μου έρχεται να πάω να ψιθυρίσω στο αυτί του αθώου «πετυχημένου»: «Έχεις ακόμη τον δικό σου μυστικό τόπο; Έχεις την ψυχή σου; Σου έμεινε αυτό το κάτι του εαυτού σου ώστε να τον ακούς όταν σου μιλάει, να ονειρεύεστε μαζί; Αν ναι, κράτα το, μόνο αυτό θα μείνει τελικά». Η Doris Lessing γεννήθηκε στην Περσία το 1919 και μεγάλωσε στη Ζιμπάμπουε σε τρομερή φτώχεια. Έφτασε ενήλικη στο Λονδίνο, όπου άρχισε να γράφει. Πήρε το Νομπέλ Λογοτεχνίας στα 87 της, το 2007. Ήταν η ενδέκατη μόλις γυναίκα που βραβεύτηκε, καθώς και η γηραιότερη. Έχει γράψει πάνω από 40 μυθιστορήματα, διηγήματα, θεατρικά, λιμπρέτα, ποίηση και δοκίμια. Υπήρξε ενεργή ακτιβίστρια και φεμινίστρια.