ΠΑΛΑΙΟΣ ΠΛΑΤΑΝΟΣ ΑΛΜΥΡΟΥ (22-6-14) 1

Πριν λίγες μέρες, χτύπησε το τηλέφωνο.
Ήταν μια αγαπημένη φίλη.
"Κατερίνα, θα γίνει μια εκδήλωση στον Παλαιό Πλάτανο Αλμυρού, θα μιλήσω κι εγώ, θέλεις να ΄ρθεις;"
"Για σένα και στον Άλλο κόσμο! Αλλά... πώς, τι, πότε, πώς θα έρθω, πώς θα γυρίσω, στην τελική, τι είναι αυτός ο Παλαιός Πλάτανος; Τι αξιόλογο έχει;"
"Το και το και τούτο και τ' άλλο", άρχισε να μου εξηγεί η αγαπημένη φίλη, Ζωή Τακτικού, δεν υποσχέθηκα τίποτα, αλλά μπήκα στο τρυπάκι να το ψάξω το θέμα!

.... Δε χρειάστηκε να ψάξω πολύ, κατενθουσιάστηκα!
Ναι, ήθελα να πάω!
Ναι, θα ήθελα πολύ να πήγαινα!

__________

... Ναι, πήγα και γύρισα! (Πριν λίγο.)
Δηλώνω συγκλονισμένη, μ' αυτά που είδα, ένιωσα, άκουσα!
Νιώθω σα να ανακάλυψα θησαυρό σε κείνον τον καμένο τόπο, νιώθω πολύ υπερήφανη για την φίλη μου Ζωή, νιώθω πολύ ευτυχισμένη που δεν έχασα αυτή την βραδιά!

...Ξέρω... έχω χάσει πολλές εξαιρετικές βραδιές φίλων (βιβλιοπαρουσιάσεις, θέατρο, μουσική, και άλλα), αλλά αυτό το "καμένη γη", τα ερείπια, τα παρατσούκλια, ο πλάτανος και η Ζωή, ήταν ο τέλειος συνδυασμός για να "ξεκλειδώσει" το μέσα μου!

Θέλω να ευχαριστήσω πρώτ' απ' όλα την Ζωή Τακτικού που με θυμήθηκε και συνάμα βρήκε το "φάρμακό" μου!
Μετά, θέλω να συγχαρώ όλους τους συντελεστές, έναν προς έναν και ιδιαίτερα τους μαθητές και τα γερόντια! (έκλαψα με το βιντεάκι) που μου έδωσαν αυτή την ανάταση ψυχής, απόψε!

Το σίγουρο είναι πως ΟΛΑ, τα "είδε" διαφορετικά η δική μου ματιά, το δικό μου συναίσθημα!

Έφερα πολύ "υλικό", δε ξέρω πόσο καλό θα είναι, σιγά σιγά θα το δω και θα σας το παρουσιάσω, εφόσον κρατάω δημόσια τις αναμνήσεις μου, από κάποιες εκδηλώσεις που πάω.

Σίγουρα οι υπεύθυνοι γι' αυτή την βραδιά θα ανεβάσουν καλό και επαγγελματικό υλικό, το περιμένω με αγωνία, για να δω και να νιώσω πράγματα που δεν είδα και δεν ένιωσα. (Φυσικά, θα σας ενημερώσω!)

Πάμε με την σειρά όμως, για να μη χάνω χρόνο, πρέπει ν' αδειάσω και τα καλάθια μου...!

Η γραπτή πρόσκληση ήταν:

Παλιός Πλάτανος: Ζωντανεύει το μαρτυρικό χωριό των θρύλων

Φορείς του 1ου Γυμνασίου Αλμυρού, και ειδικότερα μαθητές, γονείς εκπαιδευτικοί και εξωτερικοί συνεργάτες, όπως ο Μαργέλος Κώστας και πολλοί κάτοικοι του Πλατάνου, συνεργάστηκαν με σκοπό τη δημιουργία μιας εκδήλωσης – αφιερώματος για την ιστορία του Πλατάνου. Έτσι στη δράση που ετοιμάζουν θα μας παρουσιάσουν μεταξύ άλλων πλούσιο φωτογραφικό υλικό αλλά και ένα video που ετοίμασαν με πολύ μεράκι και δουλειά.
Επιπλέον κίνητρο στη μαθητική κοινότητα του 1ου Γυμνασίου Αλμυρού, ήταν ο διαγωνισμός της ιστοσελίδας της εφημερίδας, almyros.gr, για το καλύτερο video, ο οποίος θα δώσει στον πρώτο νικητή 300 ευρώ. Ενθουσιαστήκαμε στον «Λαό» από την ποιότητα της δουλειάς. Μπράβο σε όλους όσους δούλεψαν γι” αυτό!

Σε σχετική δήλωσή τους στην εφημερίδα μας αναφέρουν:

«Μέρες ολάκερες περιδιαβήκαμε τα καλντερίμια και τα σοκάκια του Παλαιού Πλατάνου, σκάβοντας αντάμα, οι παλιές συγκινήσεις και ζήσες των γεροντότερων με το αστείρευτο παιδικό μας μεράκι, το μυρωμένο και βλογημένο χώμα του. Πολύτιμοι λαϊκοί θησαυροί – παράδοση, ιστορία, ξεπετιόντουσταν ασταμάτητα από την ωραιότητα του λαϊκού περιβολιού. Το πνεύμα γαλήνευε και η ψυχή πλημμύριζε ανέκφραστη ευφροσύνη.

Έτσι έσμιγαν, ζωή, θρύλος και ιστορία. Ελάτε, όλοι, ντόπιοι, Πλατανιώτες και ξένοι να ζήσουμε το όνειρο της Πλατανιώτικης παράδοσης.

Την Κυριακή 22 Ιουνίου και ώρα 9:00 μ.μ. στην κεντρική πλατεία του παλαιού Πλατάνου».

***************

Υγ. 1 Αν δεν βγει πρώτο αυτό το βιντεάκι των μαθητών, τότε, ποιό; 

Υγ. 2 Φωτογραφίες περισσότερες και ενημερώσεις, θα βρείτε εδώ!

*****************

Οι πρώτες πληροφορίες που βρήκα στο ίντερνετ:

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΜΑΣ

66η  Επέτειος  Ολοκαυτώματος  του Πλατάνου από τους Ιταλούς  την 15η Αυγούστου 1943 Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΛΑΙΟΥ ΠΛΑΤΑΝΟΥ Ομιλήτρια : κ. Σταματία Σόρογκα- Καρακώστα Διευθύντρια του Δημοτικού Σχολείου  Πλατάνου. 16 Αυγούστου 2009 Εκλεκτοί προσκεκλημένοι, κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συγχωριανοί.     Συγκεντρωθήκαμε όλοι μας εδώ, ν ακούσουμε ωραία μουσική και τραγούδια, να διασκεδάσουμε, να ευχαριστηθούμε και να περάσουμε μια όμορφη βραδιά. Θα ήταν όμως παράλειψη, από μας τους Πλατανιώτες  αν απλώς κάναμε ευχάριστες συγκεντρώσεις, χωρίς ν αναφερθούμε  καθόλου στην  Ιστορία του τόπου που  βρισκόμαστε. Για να θυμηθούν οι παλιοί Πλατανιώτες  που έζησαν εδώ και να μάθουν οι νέες γενιές και οι επισκέπτες μας.     Βέβαια μια ομιλία με ιστορικά στοιχεία ενός τόπου πιθανώς να κουράζει τους ξένους. Πάντοτε όμως είναι πολύ περιληπτική για τους ντόπιους, που θέλουν ν ακούνε περισσότερα και να επαναλαμβάνονται θύμησες. Συμπληρώθηκαν χθες 15 Αυγούστου, 66 χρόνια από την τελευταία ολοκληρωτική καταστροφή του χωριού από τους Γερμανού και τους Ιταλούς που ήταν η απαρχή της σκέψης για την εγκατάλειψη του.     Η ιστορία του Πλατάνου είναι μεγάλη και δεν είναι εύκολο ν αναφερθώ σ αυτή  λεπτομερώς  σήμερα. Θα προσπαθήσω όμως να ιστορίσω , σταχυολογώντας τα κύρια σημεία, με στοιχεία που υπάρχουν στα αρχεία των εφημερίδων  «Θεσσαλία» και «Ταχυδρόμος» καθώς και στο βιβλίο « Πλάτανος « του κ. Δημήτρη Παπαγιανίτση, από την ίδρυση του χωριού ως την εγκατάλειψη του.     1.500  μ.Χ.. Αρκετοί κάτοικοι της Αρχαίας Άλου και του Νοτίου Αλμυρού, αγανακτισμένοι από τις επιδρομές των πειρατών και την ασθένεια της πανώλης , εγκαταλείπουν την παραλία και ανηφορίζουν στο ριζά της  Όθρυς. Τόπος συνάντησης ,ο γερο Πλάτανος, που ακόμη υπάρχει στην μετέπειτα πλατεία του χωριού. Η φράση : «Πού θα συναντηθούμε; » « Στον Πλάτανο» έδωσε το ‘ονομαστό χωριό που δημιουργήθηκε. Ύστερα αρκετές μαρτυρίες και αναφορές από επίσημα έγγραφα της εκκλησίας ,τούρκικα έγγραφα και αφηγήσεις περιηγητών κυρίως ξένων, που μαρτυρούν, την ονομασία, σε χρονολογίες 1.650 , 1.700,  1800.     Σιγά - σιγά  αναπτύχθηκε το χωριό σε δύο συνοικίες, που τις χώριζε το ποταμάκι που έρεε χειμώνα- καλοκαίρι. Η κάθε μία είχε το όνομα της εκκλησίας που έκτισαν οι άνθρωποι με πολύ ευλάβεια. Οι Αι-Γιαννιώτες και Οι Αι- Θανασιώτες.  Βέβαια δεν πρέπει να παραλείψουμε και τα ξωκλήσια του χωριού. Τον Αγιο Μάρκο , το μοναστήρι και αργότερα εκκλησάκι του Αι Γιαννάκη,  Τον Αγιο Νικόλαο Βουναίνης και τον Άγιο  Αντώνιο που βρισκόμαστε και έγινε το κέντρο πολλών μαχών για την απελευθέρωση του χωριού.      Και ξεχώριζε ο Πλάτανος την εποχή εκείνη, για τα διώροφα  πέτρινα σπίτια με ημιυπόγειο, τα καλντερίμια, τα πολλά κοινόχρηστα πηγάδια, τις δημόσιες βρύσες, τους νερόμυλους, τα τοξωτά γεφύρια, την Πλατανιώτικη  φορεσιά, το γνωστό « Αντερί» αλλά και τις γιορτές και τα πανηγύρια του.     Υπήρξε πλούσιο χωριό ο Πλάτανος. Οι κάτοικοι εκμεταλλεύονταν όλο τον κάμπο, με σιτηρά , αμπέλια, ελιές, καπνά στα  ημιορεινά και καλαμπόκι, βαμβάκι, όσπρια, κηπευτικά στον αρδευόμενο από την Κεφάλωση  κάμπο.     Κατά  την διάρκεια της τουρκοκρατίας, ο Πλάτανος είχε παραχωρηθεί στη Μητέρα του Σουλτάνου και ευτύχησε να μην έχει μέσα στο χωριό τούρκο Βοεβόδα. Πλήρωνε βέβαια ,κεφαλικούς και άλλους φόρους, οι οποίοι είχαν σαν αποτέλεσμα, οι Πλατανιώτες να έχουν κάποια αυτονομία έναντι των άλλων χωριών που τους επέτρεψαν να προκόψουν καλύτερα και να διατηρήσουν ακέραιη τη θρησκευτικότητά τους και την  ελληνικότητά τους. Αυτό το μαρτυρούν οι λειτουργίες των εκκλησιών του, καθώς και η ύπαρξη  Δημοτικού Σχολείου, όπως αναφέρει επιγραφή σκαλισμένη σε μάρμαρο «ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΗΣ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ ΠΛΑΤΑΝΟΥ ΚΤΙΘ   1864  ΜΑΙΟΥ  26 »     Παρ όλα αυτά, ο Πλάτανος δε ζούσε μακάριος και αμέριμνος. Πήρε μέρος σε όλα τα επαναστατικά κινήματα κατά των τούρκων και κατά τον Ιταλογερμανικό  πόλεμο, με αποτέλεσμα να έχουμε βαρύ φόρο αίματος και αριθμητικά 7 φορές  την καταστροφή του χωριού από κάψιμο.     Το 1ο κάψιμο αναφέρεται το 1821 με την καταστολή της επανάστασης στην επαρχία Αλμυρού, όπου καταστράφηκε ολόκληρο το χωριό από τους  Τούρκους.     Όταν διαμορφώθηκαν τα οριστικά  σύνορα της νέας Ελλάδας το 1832,όπου η οροθετική γραμμή ,άρχιζε από τον Αμβρακικό κόλπο και έφθανε  ίσα με τον Παγασητικό κόλπο, το τελευταίο χωριό που έμπαινε στην ελεύθερη Ελλάδα, ήταν η Σούρπη, ενώ ο Πλάτανος, παρέμεινε στο Τούρκικο  έδαφος.     Το δεύτερο κάψιμο του χωριού αναφέρεται από το λήσταρχο Βαλατσό το 1833. Στις 12 Μαρτίου 1854, με τη θεσσαλική επανάσταση, γίνεται η πρώτη μάχη του Πλατάνου εναντίον  των Τούρκων  με επιτυχία των  επαναστατών και διορίζεται δημογεροντία και υψώνεται η Ελληνική Σημαία. Λίγες μέρες αργότερα στις 23 Μαρτίου 1854 , γίνεται η δεύτερη μάχη, όπου Πλατανιώτες και επαναστάτες από διάφορα μέρη της Ελλάδας, οχυρωμένοι στο λόφο του Αγίου Αντωνίου, απέκρουσαν τους Τούρκους και τους  έδιωξαν ως τον Αλμυρό. Μετά τη μάχη οι επαναστάτες φεύγουν για να βοηθήσουν  την επανάσταση στο Πήλιο. Καταφθάνουν όμως από το Βόλο 3.000  Τούρκοι, οι οποίοι κατέκαψαν το χωριό, με πιθανή ημερομηνία από 4 έως 13 Απριλίου του 1854.     Πέρασαν 24 χρόνια κάτω από τον Τούρκικο ζυγό και στις 3 Φεβρουαρίου του 1878  με τη  μεγάλη  και τελευταία Θεσσαλική επανάσταση έχουμε την πρώτη μάχη του Πλατάνου στο Άγιο Αντώνιο, όπου οι    Πλατανιώτες και οι Έλληνες επαναστάτες κατάφεραν να διώξουν τους Τούρκους στον Αλμυρό.     Στις 6 Φεβρουαρίου οι αρχηγοί των επαναστατών  στον Πλάτανο, ανακήρυξαν την ελευθερία και την ένωση με την Ελλάδα της επαρχίας Αλμυρού. Έκαναν δε κυβέρνηση της επανάστασης στο διαμέρισμα τούτο, με πρόεδρο και αρχηγό τον Αχιλλέα Βελέντζα. Αυτό εξαγρίωσε τους Τούρκους που με πολυάριθμο στρατό, κατά τη δεύτερη μάχη του  Αγίου Αντωνίου στις 12 Φεβρουαρίου 1787 λεηλατούν και καίνε το χωριό. Ενάμιση μήνα μετά στις 24 Μαρτίου ,οι Τούρκοι με πυρκαγιά κατέστρεψαν τα τελευταία λείψανα του Πλατάνου. Το 1881 ελευθερώνεται πλέον η  Θεσσαλία και προσαρτίζεται  στο Ελληνικό κράτος. Με την απογραφή του 1881 το χωριό αναφέρεται ως Δήμος Πλατάνου που περιελάμβανε τα χωριά Πλάτανος- Μπακλαλή-Κωφοί-Κωκκωτοί-Καράν-τσανταγλή-Βρύναινα-Μονή Ξενιάς- Κελέρια-Δρυμών –Καλύβια.     Έρχεται  όμως μετά από 16 χρόνια το 1897 ο Ελληνοτουρκικός  ή Θεσσαλοτουρκικός  όπως τον αποκαλούν πόλεμος και πάλι πυρπολείται το χωριό από τους Τούρκους.     Σε επίσημα έγγραφα, υπάρχουν ονόματα αγωνιστών  Πλατανιωτών, που άλλα μεν έχουν εκλείψει, όπως Βελέντζας, Βησαρένας, Καταραχιάς, Παπαδόπουλος, Τσιτσόπουλος ή Τσίτσιος, και άλλα που υπάρχουν ακόμα στο χωριό, όπως Αναγνωστόπουλος, Βουγιουκλής, Δεσποτόπουλος,  Καρβουνάρης,  Καρακώστας,  Ξύδης , Πατελοδήμος,  χωρίς αυτό να σημαίνει, πως δεν υπήρχαν και πολλά άλλα τα οποία δεν έχουν σωθεί  ιστορικά.     Έπειτα από τον άτυχο Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 το χωριό πέρασε 46 χρόνια χωρίς να προσβληθεί από κανέναν. Χτίστηκαν ωραία σπίτια και το χωριό άλλαζε καθημερινά  όψη. Ώσπου έρχεται το 1940 που η Ελλάδα κατακτάται από τους Ιταλογερμανούς. Πολλές φορές οι Ιταλοί προχωρούσαν σε λεηλασίες και πλιατσικολόγημα του χωριού. Και φτάνουμε  στην αποφράδα ημέρα . 15 Αυγούστου 1943, όπου μετά την αποτυχημένη μάχη του Αλμυρού μεταξύ των ανταρτών της Εθνικής Αντίστασης και των Ιταλών , ως αντίποινα οι Γερμανοί στις 14 Αυγούστου με τα  Στούκας  ρίχνουν εμπρηστικές βόμβες στο χωριό  και  στις 15 Αυγούστου οι Ιταλοί πυρπολούν όλα τα σπίτια του χωριού  με τον εξής τρόπο:     «Εξηκοντίζουν με ειδικές αντλίες μια εύφλεκτο σκόνη στους εξωτερικούς και εσωτερικούς  τοίχους των  κατοικιών  και των αχυρώνων. Μετά με ένα πυροβολισμό λαμπάδιαζαν τα πάντα . Ευτυχώς δεν υπήρξαν  ανθρώπινα  θύματα, γιατί οι κάτοικοι το είχαν εγκαταλείψει έγκαιρα.     Σύμφωνα με τα  «Θεσσαλικά Χρονικά» , «  Πλάτανος πυρπολήθηκε σε όλες τις Θεσσαλικές εξεγέρσεις με αφορμή την επαναστατική δράση των κατοίκων του»     Ήταν η τελευταία φορά. Ο Πλάτανος δεν θα καεί πια, γιατί θα πάψει να υπάρχει. Οι κάτοικοι στεγάστηκαν  προσωρινά, αλλά απ την  παράδοση, γνώριζαν  πως κάθε φορά που γινόταν κάποια εξέγερση  το χωριό καιγόταν. Γι αυτό φώλιασε για τα καλά μέσα τους ,η ιδέα να γίνει άλλο χωριό, που δεν θα έχει την ίδια τύχη μ αυτό. Θα έχει  όμως ευκολότερη προσέγγιση στα χωράφια και στη συγκοινωνία. Η ιδέα να εγκαταλειφθεί το χωριό το χωριό  καρποφόρησε, ώστε το 1953 άρχισε σιγά-σιγά  λίγων- λίγων οικογενειών η εγκατάσταση στο Νέο Πλάτανο και έως το 1960  είχε μεταφερθεί όλο το χωριό  στον καινούργιο Πλάτανο.     Η αγάπη τόσο των παλιών Πλατανιωτών  που έζησαν   εδώ ,όσο και των νέων , τους φέρνει πολύ συχνά στον τόπο τούτο και περιδιαβαίνουν στα  σοκάκια φτάνοντας στα ερείπια των πατρικών τους σπιτιών. Η αγάπη για το χωριό τους, είχε σαν αποτέλεσμα την ανακατασκευή του Αγίου Αντωνίου, τον ευπρεπισμό του Αγίου Αθανασίου και τη διαμόρφωση της πλατείας. Και τα όνειρα δεν σταματούν. Για μας ο ΠΛΑΤΑΝΟΣ είναι ο δικός μας  ΜΥΣΤΡΑΣ. Σας  ευχαριστώ πηγή

******
ΤΑ ΠΑΡΑΤΣΟΥΚΛΙΑ

 

 *******
Παλαιός Πλάτανος Αλμυρού - Ένα χωριό φάντασμα!

 

******

 Άγιος Αντώνιος Παλαιού Πλατάνου Αλμυρού


 *****
 Εδώ θα βρείτε το κείμενο και φωτογραφίες για τον Άγιο Αντώνιο.