Το άγνωστο μυθιστόρημα της Πηνελόπης Δέλτα
Οι «Ρωμιοπούλες» υπήρξαν το «κύκνειο άσμα» της σπουδαίας αυτής γυναίκας. Για την παρουσίαση του τρίτομου έργου άνοιξε η έπαυλη όπου έζησε στην Κηφισιά
Τον Δεκέμβριο του 1939, με το που ολοκλήρωσε ένα ωκεάνιο αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα, το μόνο μυθοπλαστικό της έργο που απευθυνόταν σε μεγάλους, η Πηνελόπη Δέλτα, όπως θα σημείωνε στο ημερολόγιό της λίγους μήνες αργότερα, κατέθεσε τα όπλα - «είπα πως μπορώ πια να πεθάνω...».
Το παραπάνω μυθιστόρημα, που υπήρξε όντως και το τελευταίο αυτής της σπουδαίας γυναίκας, έφερε τον τίτλο «Ρωμιοπούλες» και, μολονότι η ίδια ήλπιζε να το δημοσιεύσουν τα παιδιά της «σαν ελευθερωθούν οι ελληνικές ψυχές και συνειδήσεις» από τη δικτατορία του Μεταξά, τελικά ήρθε στο φως μόλις χθες, έπειτα από εβδομήντα πέντε ολόκληρα χρόνια, με τη φροντίδα του δισέγγονου της συγγραφέως, Αλέκου Π. Ζάννα και τη σφραγίδα των εκδόσεων «Ερμής». Το δε ξεπροβόδισμά του πραγματοποιήθηκε -πού αλλού;- εκεί ακριβώς όπου είχε γραφτεί το βιβλίο, εκεί όπου σήμερα στεγάζονται τα Ιστορικά Αρχεία του Μουσείου Μπενάκη, στην κατοικία Π.Σ. Δέλτα στην Κηφισιά.
Εργο που αποτελείται από τρεις τόμους -«Ξύπνημα», «Λάβρα» «Σούρουπο»- οι «Ρωμιοπούλες» καλύπτουν χρονικά ένα τέταρτο του αιώνα, από την πτώση του Χαρίλαου Τρικούπη τον Ιανουάριο του 1895 ώς την αυτήν του Ελευθέριου Βενιζέλου τον Νοέμβριο του 1920, κι όπως επισημαίνει ο Α. Ζάννας, στις χίλιες τετρακόσιες σελίδες του απλώνεται ξεκάθαρα η προσωπική ιστορία της Δέλτα, όπως την έχει καταθέσει η ίδια στις Αναμνήσεις και τα προσωπικά της ημερολόγια. Αυτός άλλωστε ήταν κι ο λόγος που ο αείμνηστος Παύλος Ζάννας, σκύβοντας πάνω από το αρχείο της, είχε κρίνει σκόπιμο να προηγηθεί η έκδοση των απομνημονευμάτων της, αφήνοντας το μυθιστόρημα για το τέλος.
Κρυμμένη πίσω από το προσωπείο της κεντρικής της ηρωίδας, Δέσποινας Κρινά-Δαπέργολα, η συγγραφέας αφηγείται σε τρίτο πρόσωπο την ενηλικίωση, το γάμο της, τον ανεκπλήρωτο έρωτα που τη σημάδεψε ανεξίτηλα, καθώς και τα σημαντικά κοινωνικοπολιτικά γεγονότα της εποχής, τα οποία, ειδικά στον τρίτο τόμο, παίζουν ρόλο δεσπόζοντα. Ο Ιων Δραγούμης, εδώ, αν εμπιστευτούμε τον Α. Ζάννα, εμφανίζεται «πιο ηρωικός και πιο εξιδανικευμένος», με τη μορφή του οπλαργηγού του Μακεδονικού Αγώνα, Βάσου Γαβρά. Σε αντίθεση δε με άλλα αυτοβιογραφικά κείμενα της Δέλτα, στις «Ρωμιοπούλες» δίνονται περισσότερες πληροφορίες για τις σχέσεις που διατηρούσε η ίδια με τα παιδιά και τ' αδέλφια της, και πολύ εκτενέστερες περιγραφές των ηθών και των συνηθειών της μεγαλοαστικής τάξης στην οποία ανήκε.
Τι κι αν η Δέλτα δεν είχε καμία ενεργό σχέση με τα γυναικεία κινήματα; Σύμφωνα με την ιστορικό Ιωάννα Πετροπούλου, οι «Ρωμιοπούλες» συνιστούν «ένα άκρως καταγγελτικό κείμενο με σαφέστατο φεμινιστικό προσανατολισμό», και θα μπορούσε κάλλιστα να δώσει αφορμή για μια φεμινιστική προσέγγιση του συνόλου του έργου της που, όλως περιέργως, δεν έχει επιχειρηθεί στη χώρα μας ακόμη: «Πρόκειται για το κύκνειο άσμα μιας γυναίκας μ' ελάχιστα βιώματα, εγκλωβισμένης στην κοινωνία και στον εαυτό της, μιας γυναίκας μόνης και ιδιοφυούς που έζησε ανάμεσα στην παράδοση και την εξέγερση, διατηρώντας το όνειρο μιας συνολικής απελευθέρωσης κι ενός καινούργιου κόσμου».
Η Πηνελόπη Δέλτα έγραψε τις «Ρωμιοπούλες» στην κηφισιώτικη έπαυλη την οποία είχε αγοράσει ο πατέρας της, Εμμανουήλ Μπενάκης, λίγο πριν την οριστική μετεγκατάσταση της οικογένειας Δέλτα από την Αλεξάνδρεια στην Ελλάδα, σ' ένα δωματιάκι του πρώτου ορόφου με υπέροχη θέα προς τον κήπο, αυτό που χρησιμοποιούσε για γραφείο της ώς και τις 2 Μαΐου του 1941, όταν τερμάτισε το βίο της οικειοθελώς. Ηταν η μέρα που τα γερμανικά στρατεύματα εισέβαλαν στην Αθήνα, αλλά η τελευταία λέξη που έγραψε η Δέλτα πριν αυτοκτονήσει δεν ήταν άλλη από το όνομα Δραγούμης, όπως τόνισε με σημασία ο Α. Ζάννας. Στην ίδια μονοκατοικία, αφού μεσολάβησαν κάμποσα έργα αποκατάστασης και ανάπλασης, στεγάζονται από το 1994 οι αρχειακές συλλογές του Μουσείου Μπενάκη, οι οποίες, με άξονα την πορεία του ελληνικού έθνους, καλύπτουν τρεις αιώνες πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Σύμφωνα με τον επικεφαλής τους, Τάσο Σακελλαρόπουλο, οι ερευνητές που συμβουλεύονται τα αρχεία ξεπερνούν ετησίως τους πεντακόσιους, ενώ είναι χιλιάδες οι μαθητές που τα έχουν επισκεφτεί ώς τώρα, όλο περιέργεια για το μέρος όπου έζησε μια από τις πιο αγαπημένες τους συγγραφείς. Τόσες δεκαετίες μετά το θάνατό της, η ακτινοβολία της Πηνελόπης Δέλτα καλά κρατεί!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου