Η Ασκητική - Νίκος Καζαντζάκης

«Η Ασκητική είναι μια κραυγή»

«Εγραψα και τέλειωσα χτες την -Ασκητική-. Είναι καλή; δεν ξέρω. Προσπάθησα με λόγια απλά, σαν εξομολόγηση, να διαγράψω την άσκηση της ζωής μου, από πού ξεκίνησα, πώς πέρασα τα εμπόδια, πώς άρχισε η αγωνία του Θεού, πώς βρήκα την κεντρική έννοια που ρυθμίζει πια τη σκέψη μου, το λόγο και την πράξη μου. Αχ!

«Προσπάθησα με λόγια απλά, σαν εξομολόγηση, να διαγράψω την άσκηση της ζωής μου, από πού ξεκίνησα, πώς πέρασα τα εμπόδια», σημείωνε για την «Ασκητική» ο Καζαντζάκης

δε ρυθμίζει ακόμα εντελώς, πλήθος κακές συνήθειες της περασμένης εξέλιξης μ' εμποδίζουν να κινηθώ σύμφωνα με την αυστηρή, ανένδοτη επιταγή του Θεού μου. Μα μάχομαι, συνειδητά πια, να μένω πιστός στην ουσία της ζωής μου. Βρίσκομαι σ' ένα νέο μεταίχμιο. Η στερνή, η πιο ιερή μορφή της θεωρίας είναι η πράξη. Παντού είναι ο Θεός, στον άνθρωπο, στην πολιτική, στην καθημερινή ζωή που κιντυνεύει. Δεν είναι παντοδύναμος, να σταυρώνουμε τα χέρια προσδοκώντας τη σίγουρη νίκη του. Από μας εξαρτάται η σωτηρία του. Και μόνο αν σωθεί, σωζόμαστε. Η θεωρία έχει αξία μονάχα ως προετοιμασία, ο αγώνας ο κρίσιμος είναι η πράξη». Εγραψε ο ίδιος ο δημιουργός για την «Ασκητική» και το επισημαίνει ο δρ Πάτροκλος Σταύρου στο επίμετρο του βιβλίου. «Η Ασκητική είναι ο Νίκος Καζαντζάκης. Και ο Νίκος Καζαντζάκης είναι η Ασκητική», μας υπενθυμίζει. Για το βιβλίο που όλοι έχουμε συνδέσει με τα νιάτα μας, με την πιο μαχητική και ζωντανή, αθώα εποχή. Για το βιβλίο που θα γραφτούν διθύραμβοι. Μια ελβετική εφημερίδα θα γράψει πως είναι «το κατά Καζαντζάκην ευαγγέλιο» η «Ασκητική». Κι ο Νίκος Καζαντζάκης θα γράψει ότι «η Ασκητική είναι μια Κραυγή», αλλά και «όλο το έργο του σχόλιο σ' αυτή την Κραυγή».
Ο Καζαντζάκης ξεκίνησε το 1922 την «Ασκητική» στη Βιέννη. Γράφει στην πρώτη σύζυγό του Γαλάτεια Καζαντζάκη στις 9 Αυγούστου: «Βιάζομαι να τυπώσω ό,τι έχω γράψει ως τώρα για να μπορώ να δοθώ όλος σ' ένα νέο έργο, καθαρά θεολογικό μου. Εχω ήδη διαγράψει το σκελετό του και θα 'ναι πολύ δύσκολο» (Επιστολές προς τη Γαλάτεια, Δίφρος, Αθήνα 1958).
Το έργο θα το τελειώσει στο τέλος Μαρτίου του 1923 στο Βερολίνο. Αλλά θα το διορθώνει και θα το ξαναγράφει για μια ζωή. Ενα κομμάτι της θα γραφτεί στη Ρωσία:

«Εχω αποφασίσει να φύγω στη Ρουσία. Δεν ξέρω πότε. Πρέπει να ετοιμαστώ. Τώρα μαθαίνω ρούσικα, και αυτές τις μέρες θα πάω σ' ένα τεχνίτη, εδώ, που έχει μαγαζί, να μάθω μια τέχνη - μαραγκός. Ετσι θα δουλεύω στη Ρουσία τρεις ώρες τη μέρα και θα γυρίζω τα χωριά. Εκεί θα δοκιμάσω το Λόγο που φέρνω» [Επιστολές προς Γαλάτεια, γράμμα της 22ας Νοεμβρίου του 1923]. Θα επανέλθει αρκετές φορές στο ίδιο θέμα, μέσα από τις επιστολές του πάντα: «Γράφω τώρα την -Ασκητική-, ένα βιβλίο mystique, όπου διαγράφω τη μέθοδο ν' ανεβεί η ψυχή από κύκλο σε κύκλο ωσότου φτάσει στην ανώτατη Επαφή. Είναι πέντε κύκλοι: Εγώ, ανθρωπότητα, Γης, Σύμπαντο, Θεός. Πώς ν' ανεβούμε όλα τούτα τα σκαλοπάτια κι όταν φτάσομε στο ανώτατο να ζήσουμε όλους τους προηγούμενους κύκλους. Το γράφω επίτηδες χωρίς ποίηση, με στεγνή, επιτακτική φόρμα».
Δύσκολες συνθήκες
Οι συνθήκες απίστευτα δύσκολες: «Εδώ εργάζομαι πάλι σαν απελπισμένος. Ξυπνάω ξημερώματα και τώρα που δε ζεσταίνεται το δωμάτιο μένω στο κρεβάτι και δουλεύω. Γράφω, όπως Σου έγραψα, την -Ασκητική-. Δεν ξέρω αν θα σου αρέσει. Είναι γραμμένο ολιγόλογα, σαν ανάβαση επίπονη από κύκλο σε κύκλο» (Επιστολή και πάλι στη Γαλάτεια, στις 20 Ιανουαρίου 1923).
«Σημειωτέον ότι μόνο δυο μέρες την εβδομάδα θέρμαινε το δωμάτιό του, λόγω έλλειψης κάρβουνου, και το κρύο ήταν φοβερό. Αλλά και γενικότερα και αργότερα δεν ήταν ασύνηθες για τον Καζαντζάκη να γράφει φορώντας γάντια, λόγω ψύχους», επισημαίνει ο δρ Πάτροκλος Σταύρου στο εξαιρετικό επίμετρο του βιβλίου.
«Για πέντε χρόνια μετά την οριστικοποίηση της πρώτης γραφής της ?Ασκητικής?, περιφέρει μαζί του τα χειρόγραφα, αλλά και διακατέχεται από αδημονία να την δει τυπωμένη, με την προοπτική διορθώσεων στο μέλλον, όπως συνήθιζε, αφού ακόμα και σε κυκλοφορούντα βιβλία του έκανε ιδιόχειρες διορθώσεις», γράφει ο δρ Πάτροκλος Σταύρου. Η «Ασκητική» δημοσιεύτηκε το καλοκαίρι του 1927 στο περιοδικό «Αναγέννηση» του Δημήτρη Γλυνού, κι η έκδοσή της προκάλεσε μεγάλο σάλο. Ο Καζαντζάκης έκανε και νέες διορθώσεις της «Ασκητικής» (π.χ. το 1938, αλλά και αργότερα). Το 1944 τη διόρθωσε για άλλη μια φορά και έτσι έγινε η δεύτερη έκδοσή της, τον Δεκέμβριο του 1945. Το βιβλίο μεταφράσθηκε και εκδόθηκε σε πολλές ξένες γλώσσες και χώρες και αποτελεί ένα από τα δημοφιλέστερα έργα του Καζαντζάκη διεθνώς. Το 1930 ο Στέφαν Τσβάιχ θα γράψει στον Νίκο Καζαντζάκη ότι η «Ασκητική» ανήκει σε όλο τον κόσμο.
ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ

πηγή

*******

Πορεία ανθρώπου, *Ασκητική* Καζαντζάκη

Σε ένα μεγάλο μέρος της Ασκητικής ο Ν. Καζαντζάκης περιγράφει την πορεία του ανθρώπου μέσα από τέσσερα σκαλοπάτια: Πρώτο σκαλοπάτι: ΕΓΩ.
Δεύτερο: Η ΡΑΤΣΑ.
Τρίτο: Η ΑΝΘΡΩΠΟΤΗΤΑ.

Τέταρτο: Η ΓΗΣ.

Κι ενώ σε κάθε σκαλοπάτι επισημαίνει τη δύναμη της έννοιας που αναλύει, στο επόμενο σκαλοπάτι, κατά την προσφιλή του τακτική, έρχεται η καινούργια έννοια να καλύψει την προηγούμενη, να την αγκαλιάσει, να την εντάξει μέσα της, να αναδειχθεί αυτή στη θέση της προηγούμενης . Μέχρι που θα έρθει η επόμενη κοκ. Μέσα από συνεχείς προσταγές, διδακτικός, με μια φλεγόμενη από πάθος ψυχή και γραφή, συμβουλεύει τον άνθρωπο για τη θέση του και τη στάση του απέναντι στη ζωή, για το Χρέος του .

Στο πρώτο σκαλοπάτι, π.χ: *Να αγαπάς την ευθύνη. Να λες: Εγώ, εγώ μονάχος μου έχω χρέος να σώσω τη γης. Αν δε σωθεί, εγώ φταίω. Να είσαι ανήσυχος, αφχαρίστητος, απροσάρμοστος πάντα. Όταν μια συνήθεια καταντήσει βολική, να τη συντρίβεις*.
Στο δεύτερο ( ράτσα): *Δε μιλάς εσύ, μιλούν αρίφνητοι πρόγονοι με το στόμα σου. Δεν πεθυμάς εσύ. Πεθυμούν αρίφνητες γενεές απόγονοι με την καρδιά σου. Οι νεκροί σου δεν κείτουνται στο χώμα. Γενήκαν πουλιά, δέντρα, αγέρας. Κάθεσαι στον ίσκιο τους, θρέφεσαι με τη σάρκα τους, αναπνές το χνότο τους. Γενήκαν ιδέες και πάθη, κι ορίζουν τη βουλή σου και την πράξη*.

Η ράτσα σου είναι το μεγάλο σώμα, το περασμένο, το τωρινό, το μελλούμενο. Εσύ είσαι μια λιγόστιγμη έκφραση, αυτή είναι το πρόσωπο. Εσύ είσαι ο ίσκιος, αυτή είναι το κρέας.

Δεν είσαι λεύτερος. Αόρατα μυριάδες χέρια κρατούν τα χέρια σου και τα σαλεύουν. Όταν θυμώνεις, ένας προπάππος αφρίζει στο στόμα σου. Όταν αγαπάς, ένας πρόγονος σπηλιώτης μουγκαλιέται. Όταν κοιμάσαι, ανοίγουν οι τάφοι μέσα στη μνήμη και γιομώνει βουρκόλακες η κεφαλή σου. *Μην πεθάνεις για να μην πεθάνουμε!* φωνάζουν μέσα σου οι νεκροί. *Δεν προφτάσαμε να χαρούμε τις γυναίκες που πεθυμήσαμε. Πρόφτασε εσύ, κοιμήσου μαζί τους! Δεν προφτάσαμε να κάμουμε έργα τις ιδέες μας. Κάμε τις έργα εσύ! Δεν προφτάσαμε να συλλάβουμε και να στερεώσουμε το πρόσωπο της ελπίδας μας. Στερέωσέ το εσύ! Τέλεψε το έργο μας! Τέλεψε το έργο μας! Μέρα νύχτα μπαινοβγαίνουμε στο κορμί σου και φωνάζουμε. Όχι, δε φύγαμε, δεν ξεκορμίσαμε από σένα, δεν κατεβήκαμε στη γης. Μέσα από τα σωθικά σου ξακλουθούμε τον αγώνα. Λύτρωσέ μας! *
Στο τρίτο ( ανθρωπότητα), το απόσπασμα γράφει: *Δε μιλάς εσύ . Μήτε είναι η ράτσα μονάχα μέσα σου που φωνάζει,μέσα σου οι αρίφνητες γενεές των ανθρώπων - άσπροι , κίτρινοι , μαύροι - χιμούν και φωνάζουν .Λευτερώσου κι από τη ράτσα , πολέμα να ζήσεις όλο τον αγωνιζόμενον άνθρωπο .Κοίτα τον πως ξεμασκάλισε από τα ζώα , πως μάχεται να σταθεί όρθιος , να ρυθμίσει τις άναρθες κραυγές , να συντηρήσει τη φλόγα ανάμεσα στις πυροστιές , να συντηρήσει το νού ανάμεσα στα κόκκαλα της κεφαλής του* .
Και στο τέταρτο ( γη), βέβαια, υποτάσσει και την ανθρωπότητα στη γη: *Δε φωνάζεις εσύ. Δε φωνάζει η ράτσα σου μέσα στο εφήμερο στήθος σου. Δε φωνάζουν μονάχα οι άσπρες, οι κίτρινες, οι μαύρες γενεές των ανθρώπων στην καρδιά σου. Η Γης αλάκερη, με τα ζώα, με τους ανθρώπους και τους θεούς της μέσα στο στήθος σου φωνάζει*. (πηγή: cloudconnected.pblogs.gr/tags/agapi-gr.html).

  

πηγή